Cząber

Cząber - opis

Cząber był jedną z najsilniejszych przypraw dostępnych dla Europejczyków, dopóki eksploracja świata i handel nie przyniosły im tropikalnych przypraw takich jak czarny pieprz. Wykorzystywany był do poprawienia smaku jedzenia przez ponad 2000 lat.

Cząber jest ziołem o tak wyraźnym i pikantnym smaku, że od czasów Sasów nazwa ta oznacza nie tylko zioło samo w sobie, ale jest także synonimem smacznej i aromatycznej żywności.  Przez setki lat, oba rodzaje cząbru miały opinie regulujących popęd płciowy. Zimowy cząber miał zmniejszać popęd seksualny, a letni cząber uchodził za afrodyzjak. Oczywiście letni cząber stał się bardziej popularny. Uważa się, że podczas panowania Cezara, Rzymianie przywieźli cząber do Anglii, gdzie szybko stał się popularny zarówno w medycynie, jak i jako przyprawa.

Opis

Cząbry należą do rodzaju Satureja, który obejmuje około 30 gatunków. Cząber letni (S. hortensis) i cząber zimowy (S. montana) należą do najbardziej znanych. S. hortensis jest rośliną jednoroczną o rozgałęzionym systemie korzeni i krzaczastych, delikatnie kosmatych łodygach. Cała roślina jest wysoce aromatyczna. S. montana jest odporną, po części wiecznie zieloną byliną. Jest drzewiasta u nasady i tworzy zwarty krzew. Ma cięższy zapach, podczas gdy aromat cząbru letniego jest słodszy i bardziej delikatny. Oba gatunki pochodzą z regionu śródziemnomorskiego.

Zastosowanie cząbru

Wyrazista pikanteria cząbru dodaje przyjemny smaczny element do stosunkowo łagodnych potraw, bez przytłaczania ich. Klasyczne mieszanki, czy też tradycyjny bukiet przypraw do zapiekanek,  często będą zawierały cząber. Stanowi on także doskonałe uzupełnienie dań z jajek, czy to posiekany drobno i dodany do jajecznicy lub omletu, czy też użyty do dekoracji razem z pietruszką.

Fasola, soczewica i groch, w połączeniu z cząbrem, zyskują na smaku. Jego mocny aromat trzyma się dobrze w długo, wolno gotowanych potrawach, takich jak zupy i gulasze. Cząber dobrze pasuje do bułki tartej w farszach i nadzieniach. Najczęściej używany jako przyprawa do zielonych warzyw, cząber szczególnie dobrze komponuje się z fasolą. Letni cząber, z jego bardziej subtelnym smakiem, wykorzystywany jest do przyprawiania delikatnych młodych fasolek, a cząber zimowy do podkreślenia smaku wszelkich rodzajów suszonej fasoli i soczewicy.

Nie przez przypadek, niemiecką nazwą tego zioła jest "Bohenkraut", co oznacza „ziele fasoli”, jako że jeden ze składników cząbru naturalnie wspomaga proces trawienia roślin strączkowych, który bywa problematyczny. Cząber letni (Satureja hortensis) jest najbardziej delikatnym z pokrewnych gatunków, zarówno w smaku jak i z charakteru. Jest rośliną jednoroczną, która wymaga światła, bogatej gleby i pełnego słońca.

Osiąga wysokość około pół metra i późnym latem daje spiralę maleńkich, białych lub różowym kwiatków. Smukłe bladozielone liście rosną wzdłuż delikatnych, czerwonawych łodyg. Łodygi same w sobie mają kwadratowy kształt, jako że roślina jest spokrewniona z miętą. Jest to także wyczuwalne w aromacie letniego cząbru, przypominającym połączenie mięty i tymianku.Ponieważ liście są tak delikatne, świeże mogą być dodawane do sałatek lub użyte jako smaczna ozdoba. Jednym ze sposobów na zachowanie tego świeżego, letniego aromatu jest zakonserwowanie zioła w occie w szczycie sezonu.

Starożytni Rzymianie wykorzystywali ponoć cząbrowy ocet jako jedną z podstawowych przypraw, jak również dodawali cząber obficie do sosów. Cząber dobrze się suszy. Wysuszony i posiekany, jest integralną częścią wielu mieszanek ziołowych, takich jak zioła prowansalskie. Ta mieszanka śródziemnomorskich ziół wyciąga to co najlepsze z gulaszów, dań warzywnych, pizzy, a także wspaniale komponuje się z pieczonym mięsem, drobiem i rybami.

Cząber zimowy (Satureja montana) to mniej delikatna odmiana. Często używany jako roślina tworząca żywopłoty w ogrodach węzłowych w czasach Tudorów, jest zwartym wieloletnim krzewem, który w dobrze oduszonej ziemi i w pełnym słońcu osiąga wysokość 40 centymetrów. Roślina daje pachnące, białe lub liliowe kwiaty, bardzo lubiane przez pszczoły. Wergiliusz zachęcał do sadzenia cząbru koło uli, z powodu niezwykłego aromatu miodu. Liście zimowego cząbru są jasnozielone, cienkie i twarde.

Najlepiej sprawdzają się one w potrawach wymagających długiego gotowania, takich jak gulasze, lub dodane do wody podczas gotowania fasoli.  To nie tylko uwalnia aromatyczne olejki, ale także zmiękcza liście, aby były smaczne. Zimowy cząber jest często używany w farszach, z warzywami, jako przyprawa do drobiu.

Obecnie jest wykorzystywany przy przemysłowej produkcji salami.Obie odmiany cząbru posiadają pieprzny posmak, ale letni cząber jest łagodniejszy. Sugeruje się, aby używać tego zioła jako przyprawy przy dietach bez soli, jako, że jego intensywny smak zdecydowanie uatrakcyjnia potrawy.

Przypisywane właściwości lecznicze cząbru:

Chociaż obie odmiany są używane w kuchni, cząber letni ma znacznie dłuższą tradycję stosowania w medycynie. Od dawna uchodzi za środek tonizujący przewód pokarmowy i za silny środek antyseptyczny. Gałązki cząbru były wrzucane do ognia w celu stworzenia aromatycznego środka dezynfekującego. Nawet dzisiaj, z powodu jego ostrych olejów, jest powszechnie stosowany w pastach do zębów i mydłach. Do substancji czynnych liścia cząbru należą olejki eteryczne (karwakrol, p-cymen, alfa-thujen, alfa-pinen, beta-mircen, beta-caryophyllen, terpinen i tymol) oraz kwas taninowy. Zawartość karwakrolu i p-cymenu daje lekki efekt antyseptyczny.

Zawartość taniny jest odpowiedzialna za ściągające właściwości cząbru, co czyni go popularnym środkiem na złagodzenie biegunki. Zioło to było także używane do płukania jamy ustnej przy bólu gardła. Cząber jest także pomocny w przypadkach niestrawności lub wzdęciach. Obecnie, cząber w medycynie najczęściej stosuje się przy leczeniu gastrointestinal enteritis, zapalenia przewodu pokarmowego. W niektórych kulturach ludowych cząber był wykorzystywany do zwiększania libido.

KUP Cząber w sklepie internetowym