Lippia trójlistna (werbena cytrynowa)
Lippia trójlistna lub werbena cytrynowa
Aloysia triphylla, Rodzina werbenowatych
Lippia trójlistna, zwana również werbeną cytrynową, co po łacinie oznacza „liściastą gałąź”, jest popularną przyprawą dodawaną w Europie do herbat, napojów owocowych i deserów. Jej zastosowanie kulinarne nie jest szerokie – odświeża jedynie posmak zimnych dań, pierwotnie była natomiast stosowana jako perfumy.
Opis lippi trójlistnej
Lippia trójlistna wywodzi się ze środkowej i południowej Ameryki, a współcześnie jest uprawiana w Chinach, Francji, Algierii i Ameryce Łacińskiej. W Europie została rozpowszechniona przez Hiszpanów. Meksykanie, Afrykanie i południowi Amerykanie wyróżniają wiele gatunków lippi trójlistnej – w tym meksykańskie oregano i koseret etiopski.
Długie, zielone, ostro zakończone liście werbeny cytrynowej są dostępne zarówno świeże jak i suszone. Mogą być dodawane do potraw w całości lub posiekane. Wysuszone liście nie tracą swojego głębokiego aromatu ani mocnego, cytrynowego posmaku z owocowymi nutami.
Zastosowanie kulinarne lippi trójlistnej
W Europie lippia trójlistna jest powszechnie używana do przyprawiania słodkich napojów i sosów do sałatek owocowych, zup rybnych, marynat, puddingu, dżemów oraz deserów. Podczas gotowania nie traci pierwotnego smaku. Dobrze komponuje się z owocami, wanilią i owocami morza. Służy również jako substytut skórki pomarańczowej.
Praktycznie każda sałatka owocowa może być przyprawiona cienko posiekanymi liśćmi lippi trójlistnej, z których można sporządzić jedne z najlepszych napojów herbacianych, szczególnie po zmieszaniu z miętą. Lippia trójlistna łagodzi smak ryb, drobiu, marynat wegetariańskich, farszy, sosów do sałatek, dżemów i octu winnego.
Liście dodawane do napojów są zwykle drobno siekane. Należy wyjąć je z naczynia jeszcze przed podaniem na stół ze względu na intensywny smak. Rozkruszonymi, suszonymi liśćmi można przyprawić ciasto z marchwi albo chleb z cukinią. Dobrze komponują się dodawane do ugotowanego ryżu tuż przed podaniem.
Liście lippi trójlistnej zasypane cukrem (szklanka wystarczy na sześć liści), a następnie przechowywane w zakręconym słoiku lub innym zamkniętym pojemniku, mogą służyć jako polewa do babeczek i owoców. Taką mieszanką można ozdobić muffiny tuż przed pieczeniem.
Ze względu na intensywny smak lippię trójlistną, którą posypuje się potrawę, należy posiekać bardzo drobno. W przeciwnym razie można dodać liście w całości i usunąć przed podaniem. W formie wysuszonej przed użyciem powinny zostać rozkruszone.
Lippia trójlistna wchodzi w skład mieszanek przypraw dodawanych do marynat rybnych, kremowych zup i zmiksowanych, marynowanych jarzyn.
Właściwości lecznicze lippi trójlistnej
Lippia trójlistna była tradycyjnie stosowana w Europie jako środek moczopędny i przeciwdziałający artretyzmowi. Leczy zapalenie wątroby i śledziony, a jest nawet stosowana jako remedium przeciwko depresji. Zaparzana z herbatą służy jako domowy środek przeciwko przeziębieniu i gorączce. Lippia trójlistna jest naturalnym środkiem bakteriobójczym.
Wzrost i hodowla lippi trójlistnej
Werbena cytrynowa dojrzewa w pełnym słońcu, dobrze się czuje również sadzona w ziemi doniczkowej bogatej w składniki organiczne, którą należy regularnie nawadniać i użyźniać. Podczas aktywnego sezonu wegetacyjnego lippia trójlistna wzrasta gwałtownie, a następnie opada.
W ciągu jednego sezonu może osiągnąć aż do 60 centymetrów wysokości przy bardzo bujnych gałęziach. Niewielkie, białe kwiaty pojawiają się późnym latem i wydzielają delikatny, cytrynowy zapach.
Lippia trójlistna hodowana zimą w pomieszczeniu osiąga 15 centymetrów i powinna być sadzona w większych doniczkach z dużymi otworami do drenażu. Lippia trójlistna, jako południowoamerykański krzew, powinna zimować w warunkach zbliżonych do 9 sfery mrozoodporności (USDA). W okresach niskiego naświetlenia lippia trójlistna ma tendencję do utraty liści.
Jest to też najbardziej krytyczny dla hodowli okres – wielu ogrodników lamentuje nad obumierającymi roślinami, które tymczasem demonstrują tylko naturalną skłonność do popadania zimą w stan uśpienia. Trwa on zwykle od jednego do trzech miesięcy, podczas których roślina wymaga nawadniania raz w tygodniu i nie powinna być nawożona. Jedynym sposobem zapobieżenia zimowemu uśpieniu lippi trójlistnej jest sztuczne naświetlanie przez 18 godzin na dobę.
Szkodniki mogą stanowić problem w przypadku domowej hodowli. Należy unikać roztoczy pędziorkowatych i białych muszek (aleyrodidae). Dla ostrożności zaleca się przepłukiwanie rośliny czystą wodą co drugi tydzień.
Werbenę cytrynową hoduje się w trakcie całego okresu aktywnej wegetacji. Jej właściwości są równie intensywne w suszonej i świeżej formie. Gałęzie lippi trójlistnej po ścięciu potrajają się, co zapewnia wydajną hodowlę.
Inne nazwy lippi trójlistnej
miłowanka trójlistna, cukrownica trójlistna, werbena cytrynowa, cedronella, erba, lemon verbena (ang.) ning mang mabinchou, meng ma bincao (kantoński, mandaryński), jernut (duński), citroen verbena (holenderski) limou (staroperski) verbena odorosacitronelle, verveine odorante (francuski) zitronen verbena (niemiecki) verbena (grecki), verbena lipia limonit (hebrajski) citro verbena (węgierski) cedrina (włoski) verbena limonnay (rosyjski) yerba de la princesa, vervena, verbena limon (hiszpański)
