Mydlinica

Mydlnica

Saponaria officinalis L

Jak można domyślić się z nazwy, mydlnicę stosuje się jako mydło. Często stosowana jest jako zamiennik detergentów piorących. Już w starożytnej Grecji pisano na temat rośliny, która pomaga czyścić tkaniny. W XVII wieku mydlnicę wykorzystywano w celu leczenia żółtaczki.

W dzisiejszych czasach, mydlnica znajduje zastosowanie jako środek wykrztuśny oraz wspomagający leczenie problemów reumatycznych. Czasami jest stosowana w leczeniu niektórych chorób skóry. Mydlany wyciąg, otrzymywany z bladego, zdrewniałego korzenia oraz łodygi tej rośliny, często wykorzystuje się jako składnik detergentów i szamponów. Mydlnica znalazła również zastosowanie kulinarne, zwłaszcza na Bliskim Wschodzie.

W Ameryce mydlnicę na ogół możemy znaleźć w sklepach ze zdrową żywnością, często w postaci proszku. Najcenniejszą częścią tej rośliny są kawałki korzenia i kory, które można znaleźć w niektórych sklepach przy odrobinie szczęścia.

Opis mydlnicy

Mydlnica pochodzi z Europy, Ameryki Północnej i Azji. Jest to zazwyczaj pojedyncza prosta łodyga dorastająca do wysokości dwóch metrów lub więcej. Liście mają owalny kształt, rosną naprzeciwlegle, są zaostrzone na końcu, a ich brzegi są równe i gładkie. Mydlnica kwitnie od lipca do września. Jej kwiaty mają pięć płatków.

Mydlnica jest rośliną rodzimą strefy umiarkowanej Europy, Azji i Ameryki Północnej. Roślina rośnie i kwitnie na otwartych obszarach leśnych, a także na obszarach torów kolejowych. Zwykle uprawia się ją w ogródkach ziołowych. Podczas gdy kwiaty mydlnicy lekarskiej są zbierane w lecie, korzenie wykopuje się jesienią. Korzeń bulwiasty oraz liście posiadają dużą wartość terapeutyczną.

Kwiaty mydlnicy mają kolor od różowego do białawego i mają około 2,5 cm szerokości. Rosną w pęczkach na szczycie łodygi.

Zastosowania kulinarne mydlnicy

fot. korzeń i proszek z mydlinicy

Mydlnica służy jako emulgator podczas produkcji chałwy, popularnego Środkowo-wschodniego deseru składającego się z rozgniecionych nasion sezamu, cukru i aromatów. Stanowi ona również bazę kremowego dipu o nazwie naatif, a także wypieków karabij z orzechami, które są popularne w Libanie i Syrii. Substytutem mydlnicy w naatif może być prawoślaz, jednak dobrze jest doprawić go wtedy kilkoma kroplami soku z cytryny i wody z kwiatów pomarańczy.

Przyrządzenie chałwy lub naattif rozpoczynamy od przygotowania ekstraktu z mydlnicy lekarskiej. Najpierw należy opłukać kwiaty, kawałki kory i korzeni, a następnie doprowadzić je do wrzenia w jednej szklance wody. Tak przygotowany wywar odstawiamy na dzień lub dłużej, by wreszcie, zagotować ponownie, zmniejszając jego objętość do jednej czwartej szklanki. W przypadku mydlnicy w proszku, należy wymieszać jedną łyżkę z jedną trzecią szklanki wody, aż wytworzy się piana. Należy uważać, aby nie wdychać proszku.

Następnie należy przykryć miskę i odłożyć na godzinę lub więcej. Po tym czasie odcedzamy ciecz przez gazę, i lekką ją wykręcamy. Tak przygotowany wyciąg jest gotowy do użycia. Do jednej trzeciej szklanki wody wrzucamy kostkę cukru i gotujemy aż się rozpuści. Dodajemy po łyżce soku z cytryny i wody z kwiatu pomarańczy lub wody różanej i gotujemy syrop, odkryty, aż do momentu, gdy wrzucona jego kropla do zimnej wody utworzy niteczki. Należy pamiętać, żeby oprzeć się impulsowi mieszania przez czas gotowania!

Zdejmujemy patelnię z ognia natychmiast, gdy syrop osiągnie pożądaną konsystencję. Wreszcie, w misce na tyle dużej, aby umożliwić podwojenie objętości, skrapiamy powoli gorący syrop cukrowy do ekstraktu mydlnicy, mieszając energicznie do momentu otrzymania błyszczącej, gęstej i jasno-białej mieszaniny. Czasami dodaje się w tym momencie ubitą na sztywną pianę z białek, nie jest to jednak ani konieczne, ani zalecane ze względu na ryzyko salmonelli. Otrzymany słodki, biały, gęsty i kremowy sos to naatif, znakomity dodatek do ciast karabij.

W Turcji, dzięki mydlnicy istnieje popularny łakoć zwany kagit helvasa, składający się z dwóch cienkich jak papier wafelków, sklejonych tym niezwykłym sosem. Chałwa Tahini powstaje przez połączenie słodkiego syropu z mydlnicy z rozgniecionymi nasionami sezamu. Następnie mieszanina ta zostaje przyprawiona i formowana w duże bloki.

Korzeń mydlnicy charakteryzuje się delikatnym herbacianym smakiem oraz przyjemnym świeżym i czystym zapachem. Z tego powodu, kawałki drewna mydlnicy w Arabii są dodawane do bulionu, w celu zachowania świeżego i słodkiego smaku, podobnie jak liście laurowe w Europie i liście mięty w Meksyku. Mydlnicę często wykorzystuje się w ten sposób podczas przyrządzania słynnej arabskiej potrawy z ryby i ryżu, zwanego sayadiyyah. Do gotującego się bulionu rybnego dodaje się kawałki korzeni, które przed podaniem należy usunąć.

Właściwości lecznicze mydlnicy

fot. mydlinica w wodzie

Chociaż istnieje wiele korzyści terapeutycznych, wynikających z działania mydlnicy, roślina ta znana jest przede wszystkim jako środek wykrztuśny i lekarstwo na kaszel. Uważa się, że właściwości silnie drażniące układ pokarmowy pobudzają kaszel i wydzielanie śluzu wewnątrz dróg oddechowych. W wyniku tej właściwości mydlnicy lekarskiej, zielarze zalecają jej stosowanie pomocniczo w leczeniu zapalenia oskrzeli, kaszlu, a nawet niektórych przypadków astmy (choroby układu oddechowego wywołanej przez alergie).

Mydlnica posiada również szereg innych właściwości terapeutycznych: stosuje się ją w leczeniu bólów reumatycznych i artretycznych; wywar przygotowany z korzeni jest skuteczny w leczeniu chorób skóry, takich jak egzema i swędzenie; a napary sporządzone z części nadziemnych mydlnicy okazują się pomocne w myciu, przynosząc ulgę w przypadku podrażnień skóry.

Ostrzeżenie: Mydlnica, podobnie jak inne tak zwane "rośliny mydlane” takie jak juka sina (Yucca glauca), mydłokrzew właściwy (Quillaja saponaria) i orzechy roślin z rodziny Mydleńcowatych (Sapindus), mają stosunkowo wysokie stężenie saponin, substancji, dzięki którym powstaje długo utrzymująca się piana podczas mieszania rośliny z wodą. Saponiny występują w różnych ilościach w wielu jadalnych ziołach i warzywach, należy jednak uważać, gdyż w dużych dawkach mogą działać drażniąco na drogi oddechowe i przewód pokarmowy, wywołując efekt przeczyszczający. W przypadku nadmiernego spożycia, saponiny mogą niszczyć czerwone krwinki.

Należy używać bardzo małej ilości mydlnicy lekarskiej - tylko niewielka porcja potrzebna jest do przyrządzenia dania. Jeśli mamy sproszkowany korzeń, nie wolno go wdychać, ponieważ działa szczególnie drażniąco na błony śluzowe.